Giới thiệu dòng họ chi Cát Văn

Từ thôn Gia Miêu, huyện Tống Sơn, Thanh Hóa mang theo hài cốt cha là Nguyễn Uyên và mẹ là Hồ Thị Chiêu vào Nghệ An lãnh nạn, tránh sự kỳ thị, hãm hại của Chúa Trịnh, sau khi song táng hài cốt cha mẹ tại động Cồn Am ở xã Diêm Tràng, phủ Anh Sơn (tức là 2 xã Yên Sơn và Văn Sơn thuộc huyện Đô Lương ngày nay) ba anh em Nguyễn Cường, Nguyễn Vọng và Nguyễn Lâu phân tách ra ba nơi tạo thành ba chi:

- Ông Nguyễn Cường về sinh sống tại thôn Thổ Sơn, xã Cát Ngạn, huyện Thanh Chương (xã Cát Văn, huyện Thanh Chương ngày nay) mang tộc danh Nguyễn Tuấn Cường tạo thành chi I (còn gọi là chi Cát Văn).

- Ông Nguyễn Vọng về sinh sống tại thôn Cẩm Hoa Viên, phủ Anh Đô (xã Liên Sơn (nay là thị trấn Đô Lương), huyện Đô Lương ngày nay) mang tộc danh Nguyễn Sỹ Vọng tạo thành chi II (còn gọi là chi thị trấn Đô Lương).

- Ông Nguyễn Lâu ở lại thôn Yên Tứ, xã Diêm Tràng, phủ Anh Đô (thuộc xã Văn Sơn, huyện Đô Lương ngày nay) mang tộc danh Nguyễn Sỹ Lâu tạo thành chi III (còn gọi là chi Văn Sơn).

Ông tổ của dòng họ Nguyễn Sỹ chi Cát Văn là ông Nguyễn Tuấn Cường và vợ là bà Trần Thị Lê đã sinh ra các thế hệ con cháu của dòng họ Nguyễn Sỹ chi Cát Văn ngày nay.

Các thế hệ của các chi, phái của dòng họ được ghi chép rõ ràng trong gia phả của chi.

Nhân khẩu
- Số đinh (Tính đến năm 2013): 115 đinh.
- Địa bàn sinh sống và lập nghiệp:
  o Trong tỉnh tập trung tại các khu vực: tại quê xã Cát Văn, xã Thanh Nho, Khe Trường, huyện Tân Kỳ, xã Thạch Sơn (huyện Anh sơn), xã Giang Sơn (huyện Đô Lương), thành phố Vinh
  o Các tỉnh thành khác: Hà Nội, Thái Nguyên, Đà Nẵng, Vũng Tàu…

Tổ chức
- Hội đồng gia tộc bao gồm các thành viên là đại diện các chi, phái trong họ
- Ban lễ nghi

Việc hương khói trong các ngày lễ, ngày rằm, ngày mồng 1 hàng tháng, chăm sóc nhà thờ họ đã thống nhất giao cho các hộ biện lễ hàng năm thực hiện (từ xưa mỗi năm có 02 hộ gia đình chịu trách nhiệm chuẩn bị lễ (biện lễ) cho ngày tế tổ của chi 21 tháng 10 và tế tổ Đại tôn 16 tháng giêng).

Các loại quỹ của họ
- Quỹ thờ cúng: phục vụ cho tế họ hàng năm, hương khói hai kỳ trong tháng (rằm, mồng 1).
- Quỹ nhân đạo: Thăm hỏi ốm đau, ma chay hiếu hỷ.
- Quỹ khuyến học: Cho các cháu từ tiểu học đến đỗ vào trung cấp, cao đẳng, đại học, khi đạt các danh hiệu thi đua, khi trúng tuyển ở các kỳ thi chuyên nghiệp.
- Quỹ xây dựng: Dùng để bổ sung, tôn tạo và tích lũy để nâng cấp nhà thờ, đồ tế khí trong nhà thờ.

Nguồn quỹ
- Nghĩa vụ đóng góp một lần của các đinh (thờ cúng).
- Các bậc cháu chắt ủng hộ, cúng tặng gửi góp.
- Các quỹ cho vay lãi suất dùng để chi cho các hoạt động thuộc lĩnh vực của quỹ.

Hiện nay chi họ đang tổ chức triển khai biên soạn tiếp gia phả của chi (gia phả hiện nay chép lần cuối vào tháng 10 năm 1990), các số liệu về chi họ đang được thống kê và cập nhật.